(Η κεντρική φωτογραφία από το alkman)
Ένας σημαντικός εικαστικός καλλιτέχνης του Ηρακλείου, ο ζωγράφος και αγιογράφος, Μιχάλης Βασιλάκης, έφυγε από τη ζωή στα 71 του χρόνια, σε νοσοκομείο της Αθήνας. Η κηδεία του θα γίνει τις επόμενες ημέρες στο Ηράκλειο.
Γεννήθηκε το 1948 στην Ανώπολη Ηρακλείου. Στο τέλος της δεκαετίας του ’60 αρχίζει η επαφή του με την αγιογραφία και έκτοτε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του είναι συνδεδεμένο με τις σκαλωσιές σε ναούς.
Μελετώντας κυρίως έργα της Κρητικής σχολής οδηγήθηκε σε δρόμους πρωτότυπης δημιουργίας. Τομή στην πορεία του θεωρούνται οι φορητές εικόνες του Ναού Ευαγγελισμός της Τυλίσου, ακολουθεί η εικονογράφηση του Ιστορικού ναού της Παναγίας των Σταυροφόρων και ο Τρούλος στο Ναό Ζωοδόχου Πηγής των Γουβών.
Το 2008, με αφορμή έκθεσή του στην Αθήνα, το “Βήμα” παρουσίαζε τον σημαντικό εικαστικό. Έγραφε τότε, ανάμεσα στα άλλα, ο Κοσμάς Βίδος:
«Οπως με το πέρασμα του χρόνου εξελίσσονται οι άνθρωποι έτσι εξελίσσεται και η θρησκεία που βρίσκεται μέσα στις ψυχές τους. Γιατί λοιπόν θα πρέπει η ζωγραφική που εκφράζει αυτή τη θρησκεία να παραμένει στάσιμη;». Ο κρητικός αγιογράφος Μιχάλης Βασιλάκης αναρωτιόταν εδώ και πολλά χρόνια για τις προοπτικές εξέλιξης που θα μπορούσε να έχει η τέχνη του στο μέλλον. «Γιατί τέχνη είναι η αγιογραφία, μία από τις πιο αδικημένες τέχνες» λέει σήμερα, που οι προβληματισμοί και τα όνειρά του έχουν δώσει τη θέση τους σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη ενότητα δουλειάς.
Η σειρά αγιογραφιών του με θέμα το Δωδεκάορτο, που εκτέθηκε για λίγες μόνο ημέρες στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, εντοιχίζεται τώρα στο ιερό παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής του ιερού μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά, στο Ηράκλειο της Κρήτης. Πρόκειται για μια πραγματικά ιδιαίτερη ενότητα εικόνων, όχι μόνο γιατί μέσω αυτών ο αγιογράφος καινοτομεί στο χρώμα, στη σύνθεση, στην αφαίρεση του διακόσμου, στο βάθος του πεδίου και στην έκφραση, αλλά και γιατί αυτές τις εικόνες η Εκκλησία της Κρήτης τις ενέκρινε.
«Παραμένοντας εντελώς μέσα στον αρχέτυπο τον αγιογραφικό, εκρήγνυται όπως δεν είχε εκραγεί μετά τον Γκρέκο έλλην αγιογράφος» έγραψε για την προσφορά του Μ. Βασιλάκη ο Κώστας Ζουράρις. «Εδωσε μια μεγάλη μάχη, διότι αποκατέστησε την ορθόδοξη ματιά την εικαστική απέναντι στις «Γενοβέφες» και στους «Ραφαήλους» που μας είχαν κατακλύσει. Ο Κόντογλου ήταν βέβαια αυτός που μας ξαναέστησε στα πόδια μας αλλά επειδή ο Βασιλάκης δεν έχει ανάγκη τον Κόντογλου, επανέρχεται μέσα στα αρραγή και ρωμαλέα πλαίσια της Κρητικής Σχολής του Θεοφάνους».
«Στη νόμιμη αναζήτηση κάποιας απεξάρτησης από την παράδοση, αλλά μέσα στα όρια της ορθόδοξης εικονογραφίας, ο αγιογράφος Μιχάλης Βασιλάκης προβαίνει σε μια αφαίρεση στη σύνθεση και απομονώνει την κάθε μορφή, προσδίδοντάς της μια χάρη ευγένεια παλαιολόγειας αν όχι κρητικής του 15ου αιώνα μανιέρας» είχε γράψει ο Μανόλης Χατζηδάκης. «Επιχειρεί να αποσπάσει την αγιογραφία από τη μίμηση και την επανάληψη, να τη ζωντανέψει με νέες εμπνεύσεις, να της δώσει ένα νέο εκφραστικό ύφος» υποστηρίζει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Θεοχάρης Δετοράκης. «Ετσι οι εμπνεύσεις του έχουν μια εντυπωσιακή πρωτοτυπία».
«Η αγιογραφία εκτός από τέχνη ιερή είναι και μια τέχνη που σου δίνει εκατοντάδες διεξόδους, που σου δείχνει εκατοντάδες νέους δρόμους» λέει ο ίδιος ο καλλιτέχνης αναφερόμενος στο έργο του. «Της δίνεις το δώρο, με το να την αγαπάς και να προσπαθείς να την αποτυπώσεις σωστά, σου δίνει το αντίδωρο. Τριάντα χρόνια από τη ζωή μου! Εδώ και τριάντα ολόκληρα χρόνια είμαι καθημερινά μέσα σε έναν ναό, από το πρωί ως το βράδυ, παλεύω και προσπαθώ επάνω στις σκαλωσιές. Πάντα εργάστηκα με σεβασμό απέναντι στη θρησκεία και στην Εκκλησία. Παράλληλα όμως ζωγράφιζα αυτό που ένιωθα, αυτό που μου έλεγε η ψυχή μου, γνωρίζοντας πως δεν ασχολούμαι με ένα είδος μουσειακό αλλά με μια τέχνη δυνατή και ζώσα».
Θεωρεί πως και εδώ, όπως και σε κάθε άλλη τέχνη, υπάρχει, προβάλλει κάθε στιγμή έντονη η ανάγκη της αναζήτησης. «Γιατί πρέπει να κάνουμε συνέχεια τα ίδια και τα ίδια;» ρωτά. «Η παράδοση υπάρχει για να τη σεβόμαστε, για να τη διατηρούμε, αλλά και για να μας δείχνει τους δρόμους που μας οδηγούν στο αύριο. Πρέπει να προχωρούμε και να εξελισσόμαστε, αν επιθυμούμε να υπάρχουμε ακόμη μετά από πολλά χρόνια. Αυτό προσπαθώ να κάνω και εγώ. Εργάζομαι ταπεινά γνωρίζοντας τους κανόνες και τις ρίζες της παράδοσης. Δεν με ενδιαφέρει να κάνω κάτι που να συγκρούεται με το δόγμα και τηρώ τους απαραίτητους συμβολισμούς. Δεν ξεχνώ πως είμαι αγιογράφος. Από εκεί και πέρα όμως, δεν φιμώνω την έμπνευσή μου. Αντιγράφοντας τα μοτίβα που προϋπάρχουν δεν ζωγραφίζεις με την ψυχή σου. Η αντιγραφή είναι Μεσαίωνας. Δεν φοβάμαι να πειραματιστώ. Και για να είμαι ειλικρινής, προτιμώ έναν αποτυχημένο πειραματισμό παρά άλλη μία επιτυχημένη επανάληψη».
Ετσι αντί του παραδοσιακού αλλά συχνά ψυχρού πράσινου, κίτρινου ή μπλε, προτιμά την πιο ζεστή ώχρα, το κόκκινο, το μαύρο του ελληνικού νυχτερινού ουρανού μείξη μαύρου, λευκού και σιένας , την αντίθεση τέλος του λευκού με το μαύρο, επιστρέφοντας στην αρχαιοελληνική πολυγνώτεια τετραχρωμία του λευκού, του μαύρου, του χοντροκόκκινου και της ώχρας. Το ασημί «που το θεωρώ πιο ζεστό, πιο ανθρώπινο…», αντικαθιστά το πολυχρησιμοποιημένο χρυσό. Ετσι, τα σκούρα γαιώδη και το μαύρο αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη ένταση, ενώ τα λευκά αποκτούν μια εντυπωσιακή διαύγεια.
Στη σύνθεση μετατοπίζεται ελαφρά ο άξονας και μεταφέρεται το κυρίως θέμα από το μέσον προς τα πλάγια της εικόνας, δίνοντας στις μορφές μια ασυνήθιστη έκφραση, χάρη και κινητικότητα. Αναζητώντας το ουσιαστικό, το λιτό και το καίριο, αφαιρεί όλα τα περιττά διακοσμητικά στοιχεία, διατηρώντας αυτά που είναι απολύτως απαραίτητα στη σύνθεση ή στη δογματική κατανόηση της εικόνας. Ο πόνος, η αγωνία, ο σπαραγμός, η συντριβή, η θυσία, η εγκαρτέρηση και η ελπίδα αναδύονται μέσα από τα σχήματα και τα χρώματα ως μορφές άυλες και μεταφυσικές: ο Χριστός ακουμπά στον σταυρό χωρίς καρφιά, χωρίς πληγές, χωρίς τους πιστούς μαθητές του, χωρίς τους ληστές δεξιά και αριστερά. Και όμως, είναι ο Εσταυρωμένος.
Οι εικόνες αυτές είναι ένας από τους σταθμούς σε μια μεγάλη αναζήτηση. Μια αναζήτηση που ξεκίνησε με τους Είκοσι Τέσσερις Οίκους της Παναγίας, στην Παναγία των Σταυροφόρων και συνεχίστηκε με τον τρούλο στη Ζωοδόχο Πηγή, στις Γούβες Ηρακλείου. «Σκεφτόμουν πολύ συχνά, μόνος, πώς θα μπορούσα να κάνω εικόνες διαφορετικές που δεν θα έπαυαν όμως να είναι και εικόνες της εκκλησίας» λέει. «Δεν σας κρύβω πως φοβόμουν! Φοβόμουν την αντίδραση της Εκκλησίας, την αντίδραση αυτών των ιερέων που έχουν μάθει σε κάτι πολύ συγκεκριμένο, από το οποίο δεν επιτρέπεται καμία παρέκκλιση. Και όμως, η Εκκλησία της Κρήτης με στήριξε. Τότε κατάλαβα πως υπάρχουν περιθώρια να προσπαθήσω περισσότερο. Οπως με στήριξαν και άνθρωποι των γραμμάτων και τεχνών, πανεπιστημιακοί και καλλιτέχνες που γνώρισαν τη δουλειά μου και άκουσαν τις σκέψεις μου. Χωρίς τη βοήθειά τους, δεν νομίζω πως θα είχα καταφέρει τίποτε».
Εικόνες καθαρές, εκφραστικές, εικόνες ανανεωμένου μεταφυσικού βάθους, εικόνες για τον Οίκο του Θεού των σύγχρονων καιρών της αναζήτησης: η προσπάθεια αυτή φιλοξενήθηκε, πριν από την παρουσίασή της στην Αθήνα, στη βασιλική του Αγίου Μάρκου, στο Ηράκλειο Κρήτης. Οι αντιδράσεις των επισκεπτών και κυρίως των σχολείων που τις είδαν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές για τον αγιογράφο και τους δύο μαθητές του, την Εύα Πυργιαννάκη και τον Χρήστο Γιαλαμά, που συμπορεύονται με τον δάσκαλό τους και ενισχύουν τις επιλογές του.
Παραθέτουμε στη συνέχεια κείμενο- παρουσίαση του Βασίλη Ζεβελάκη για τον Μιχάλη Βασιλάκη στο alkman
O ΑΓΙΟΓΡΑΦΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ
Ο Μάρτης ήρθε ζεστός καλοκαιρινός μ΄ ανέμους που φουσκώνουν δέντρα και ελπίδες, παρά τα δεινά που μας ζώνουν από παντού. Οι πρώτες διαδηλώσεις αναπτύσσονται στους λερούς δρόμους, τα συνθήματα ακούγονται υποτονικά, τα πρώτα και πιο βάρβαρα οικονομικά μέτρα περνάνε, με αντιδράσεις περιορισμένες. τι να συμβαίνει; Οι νεοέλληνες λογικεύθηκαν, ή τα συνδικάτα που είναι εκφυλισμένα , είναι ανίκανα να οργανώσουν μαζικές εκδηλώσεις και περιορίζονται στις απεργίες των υψηλόμισθων, για την τιμή των όπλων που συνοδεύονται και από κάποιες όχι ασυνήθιστες ακρότητες; Ας ξορκίσουμε το κακό μελετώντας Παπαδιαμάντη και τον πιο κοντινό αγιογράφο της γειτονιάς μας. Από χρόνια είχαμε εντοπίσει κάποιον ζωγράφο σε μιαν έκθεση στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου και τον αναζητούσαμε στους δρόμους της μικρομέγαλης πόλης μας.
Όταν έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, παρά τις σοβαρές δυσκολίες μας να ψάξουμε και να εντοπίσουμε ένα πρόσωπο, τον βρήκαμε! Στην οδό Αργυράκη, σε μιαν πόρτα χωρίς όνομα και αριθμό, μας υποδέχθηκε με ευγένεια και εγκαρδιότητα, αφού κετέβηκε από το μεγάλο τελάρο που ζωγράφιζε. Τον άκουσα να μιλάει, μου έκανε εντύπωση η εμμονή του στις απόψεις του κι ο τρόπος που αντιμετωπίζει την τέχνη του. Η θρησκευτική τέχνη, είναι δεμένη “χεροπόδαρα” στον χώρο της Ορθοδοξίας από το στεγνό και ανάλγητο “κοσμικό ” κράτος της εκκλησίας. Μια οργάνωση κλειστή και καθόλου δημοκρατική, διοικεί τον “Οίκο του Θεού”, οργανώνει και αποφασίζει όπως νομίζει και την τεχνοτροπία των ναών και τους ” τρόπους” της ζωγραφικής αλλά και της διακόσμησης των εκκλησιών !
Είχαμε επό χρόνια διαπιστώσει, τον αποκλεισμό του Μ.Βασιλάκη από τις εικονογραφήσεις των ναών της Εκκλησίας της Κρήτης, απορούσαμε αληθινά γιατί ξεχωρίζουμε κάποιους ιεράρχες που έχουν ήθος και γνώσεις, προσπαθούσαμε να βρούμε δικαιολογίες. Ίσως η προσκόληση σε δογματισμούς απόλυτους, ίσως η έλλειψη καλλιτεχνικής παιδείας, δίνει κάποιο ελαφρυντικό μα έχουν περάσει τόσα χρόνια από την μεγάλη διαμάχη των εικόνων. Η σημερινή “θεση” για βυζαντινή τεχνοτροπία στην εικονογράφηση των Ναών, κρύβει την αντίθεση με οποιαδήποτε εικόνα. Οι σύγχρονοι εικονομάχοι, που λατρεύουν και θαυματουργές εικόνες, καταργώντας την ελευθερία της ζωγραφικής έκφρασης, καθιστούν τη ζωγραφική χειροτεχνία, αφαιρώντας κάθε καλλιτεχνικό περιεχόμενο . Πνίγουν την Τέχνη στραγγαλίζοντας το πνεύμα της που απηχεί και αποδεικνύει την ύπαρξη μιας υπέρβασης, που πολλοί την θεωρούν θεϊκή.
Η παρουσίαση του ζωγράφου σήμερα, συνδέεται με τις μέρες των Χαιρετισμών, που απολαμβάνουν θρησκευόμενοι και μή. Έχουμε μια μακραίωνη παράδοση και θέλουμε να παρακολουθούμε χωρίς να μας δένουν οι διάφοροι που θεωρούν τους εαυτούς τους αρμόδιους, με τις πρακτικές και τις εμπειρίες τους. Ας ανοίξουν τους Ναούς, στο πνεύμα που σημαίνει και τις τέχνες και τα γράμματα.
Η παρουσίαση του ζωγράφου Μιχάλη Βασιλάκη στο μικρό μας μπλογκ, είναι και μια έκκληση στον ευαίσθητο και πιο καλλιεργημένο ιεράρχη της εκκλησίας της Κρήτης τον σ. Ανδρέα Νανάκη. Αν αυτός δεν μπορέσει να καταλάβει, τότε δεν υπάρχει ούτε πλοίο ούτε οδός. Προέρχεται από λαϊκά στρώματα και τιμάει μια καταγωγή εξαίρετη, από την Κρήτη και τις Χαμένες Πατρίδες, μα ίσως έχει και το προπατορικό του αμάρτημα : την έλλειψη καλλιτεχνκής αγωγής. Η τέχνη δεν είναι μια περιθωριακή απασχόληση, δεν είναι μια δευτερεύουσα υπόθεση, για πλουσίους και χορτασμένους. Είναι κάτι παραπάνω, είναι έκφραση αισθημάτων και ήθους κατάλληλη ακόμα και για θρησκευτική αγωγή. Ας καλέσει τον ταλαντούχο αγιογράφο να εικονογραφήσει κάποια εκκλησία του, τι σκέφτεται και ποιον φοβάται ;
Τον αγιογράφο, κρίνουν και αξιολογούν οι αρμοδιότεροι στη χώρα μας, παραθέτουμε συνοπτικά:
Μανόλης Χατζηδάκης, ο σημαντικότερος μελετητής της βυζαντινής ζωγραφικής και εγκυρότερος βυζαντινολόγος.
“(…) στη νόμιμη αναζήτηση κάποιας απεξάρτησης από την παράδοση αυτή, αλλά μέσα στα όριατης ορθόδοξης εικονογρφαίας, ο αγιογράφος Μιχάλης Βασιλάκης προβαίνει σε μιαν αφαίρεση στη σύνθεση και παπομονώνει την κάθε μορφή, προσδίδοντας της μια χάρη – ευγένεια παλαιολόγιας αν όχι κρητικής του 15ου αιώνα μανιέρας. (…) Οπωσδήποτε το έργο αυτό αποτελεί μια θετική συμβολή στην αιχμηρή σύγχρονη αγιοργαφικλη τέχνη.
Χρύσανθος Χρήστου, καθηγητής της ιστορίας της Τέχνης (ακαδημαϊκός) αναλύει το έργο το εκλεκτού ζωγράφου και επισημαίνει:
“”(…)Δεν θυσιάζει τη παράδοση αλλά και σε καμιά περίπτωση δεν μένει υποταγμένος στα εξωτερικά επιφανειακά χαρακτηριστικά της.(…)Η χρωματική του γλώσσα καθαρά προσωπική, λιτή και ασκητική, δεν ενδιαφέρεται για τον εκφραστικό χαρακτήρα, αλλα για την ίδια την υποβολή υπερβατικών αξιών(…)πρόκειται αναμφίβολα για μια ζωγραφικ΄ή που διακρίνεται για την ειλικρίνεια της γλώσσας της κια την εκφραστική δύναμη και αλήθεια των των διατυπώσεων της, την ποιότητα και την εσωτερικότητα της φωνής της.(…) ”
Ο Στυλιανός Αλεξίου γείτονας κάποτε του ζωγράφου στην οδό Αργυράκη γράφει: “(…) Η τέχνη του Βασιλάκη συνδυάζει πνευματικότητα και τόλμη ανανεωτική της βυζαντινής παράδοσης. Αποδείχθηκε ότι μια Χριστιανική τέχνη μπορεί να υπάρχει και σήμερα. Δεν ισχύουν γενικές κρίσεις που αποκλείουν την δυνατότητα αυτή. Συγχαίρω το Μιχάλη Βασιάκη καθώς και τη λαμπρή βοηθό του (…) ”
Ο Δ.Κωνστάντιος , Δ/ντης του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου σημειώνει :
(…)” Ο εξπρεσιονισμός της φόρμας, η αφαίρεση και η αυστηρή χρωματική κλίμακα, κινούνται μέσα στα όρια της ορθόδοξης εικονογραφίας, αλλά ξεπερνούν τη στειρότητα μιας δήθεν παραδοσιακής τεχνικής και τεχνοτροπίας. Η τέχνη του εξακολουθεί να είναι ιερή χωρίς να χάνει καθόλου σε έμπνευση και αυθορμητισμό και ανανέωση, στοιχεία του κάθε πραγματικου καλλιτεχνήματος.”
Η Μυρτάλη Αχειμάστου- Ποταμιάνου Επιτ. Δ/ντρια του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών, εκτιμά :
“(…) Η ζωγραφική του αψεγάδιαστη, προσεγγίζει με λεπτότητα σχεδίου, χάρη και ευγένεια τις ιερές μορφές, με τρόπους στο πλάσιμο των προσώπων και στη διαγρφαή της πτύχωσης στα φορέματα που, όσο και το αυστηρό ήθος αναπέμπουν στους περίφημους μαϊστορες της Κρήτης του 15ου αιώνα.(…) Οι εικονογραφικές συνθέσεις του έμπειρου αγιογράφου, πατότι δεν παύουν να θέτουν το ερώτημα για την ειδο[ποιο διαφορά του θρησκευτικού πίνακα από την εικόνα, έχουν ακέραιο το ενδιαφέρον μιας σταθερής και γόνιμης αναζήτησης σε πεδία ερμηνείας καινούρια.”
Ο Μάνος Στεφανίδης, παλιότερα επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης και πάντα επαρκής τεχνοκριτικός, κάνει καίριες παρατηρήσεις.
“Ο Θεός του Μιχάλη Βασιλάκη είναι υπέρκομψα ραδινός, ασκητικά λιτός, μαγαλόπρεπα απλός. Υπάρχει στην τέλεια γεωμετρία του χώρου που ο ίδιος δημιούργησε. Φως εκ φωτός αντανακλά αποκλειστικά τη σύνθεση όλων των χρωμάτων γι αυτό είναι λευκός εκ λευκών.(…) Ο Θεός του Βασιλάκη εμπεριέχει το χώρο και τον πληρεί καθιστάμενος, εν τη μεγαθυμία του, γραμμή και σημείο και γλυκασμός των οφθαλμών και καταπράϋνση της ταραχής ης ψυχής, μέρος του χώρου και τμήμα της αφήγησης του, αυτός ο αχώρητος, αυτός ο άρρητος λόγος.(…)”
Συνοψίζει ο εξαιρετικός κριτικός τους κανόνες του ζωγράφου:
α)Το δέος προκύπτει από την αφαίρεση και το μαγικό λανθάνει εκεί που τα μάτια αδυνατούν(…)
β)Η παράδοση δεν είνα τύπος αλλά ουσία και εκπορεύεται τόσο από το παρελθόν όσο και απ το μέλλον.
γ)Μη φιβάσθε τη συγκίνηση (…)
δ)Ο Θεός είναι ένας (όπως ένας είναι και ο άνθρωπος)(…)
ε)Ουέ υμίν γραμματείς αγράμματοι που τετηρήκατε τας γραφάς σαν τάφους γέμοντας ακαθαρσιών (…)”
Ο Δ/ντης της συντήρησης των έργων τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης, έγραψε στο κατάλογο της έκθεσης του Μιχάλη Βασιλάκη, στα 2002 (Βασιλική Αγίου Μάρκου):
“(…) Οι μορφές αποκτούν ασκητική πνευματικότητα, επιμηκύνονται, πάλλονται ως ιλαρόν φως του εσπερινού. Μια νέα αποκάλυψη του θείου συντελείται (…)
Ο διακεκριμένος ζωγράφος Κ.Τσόκλης αφού εκφράσει τις αμφιβολίες του για την δυνατότητα ύπαρξης της θρησκευτικής ζωγραφικής και διατυπώνει :” (…) Είσαι ικανός και εμπνευσμένος τεχνίτης. Γι αυτό σε βλέπω σαν έναν υπέροχο ξενιτεμένο αδελφό και σαν τέτοιο σε αγαπώ και σε θαυμάζω.(…)
Έχουν περάσει πολλά χρόνια και είναι κρίμα που δεν μπορούμε να δούμε την εργασία του Μιχάλη Βασιλάκη σε κάποια έκταση. Τον πλησιάσαμε λίγο, μα δεν έχει ούτε κατάλογο των δημιουργιών του, ούτε σειρά καλών φωτογραφιών γι αυτό περιορισθήκαμε στον κατάλογο της μεγάλης έκθεσης του 2002 , που μόνο αμυδρή εικονα δείχνει της ζωγραφικής του. Ο ίδιος είναι το καλύτερο συμπλήρωμα της εικονογραφίας του που λείπει, όταν μιλά, χωρίς στόμφο ή ρητορία, ανοίγει και τις εικόνες του και εξηγεί τα οράματά του, μας φέρνει το ρίγος μιας τέχνης άμεσης και κοντινής και συγκινητικής , θρησκευτικής από κάποια σκοπιά και κοσμικής για μας, που νοιωθουμε μόνο το άρρητο φως – το υπερβατικό που δεν περιγράφεται.
Πριν δυο χρόνια είδαμε στο Λονδίνο μια μεγάλη έκθεση, που αποδεικνύει το γενικότερο ενδιαφέρον και τη σημασία του πνεύματος και των τεχνών μιας σημαντικής εποχής. Η ζωγραφική ήταν το κύριο αντικείμενο στα εκθέματα και το χαρακτηριστικότερο δείγμα η Κρητική λεγόμενη Σχολή, κυριαρχούσε στις φορητές και εικόνες και τις τοιχογραφίες. Απήχηση της βυζαντινής τέχνης είναι και η ζωγραφική του Μιχάλη Βασιλάκη, συνέχεια των μαέστρων της Candia, της μεγάλης Τέχνης της ορθοδοξίας. Ελπίζουμε να πλησιάσει το μεγάλο κοινό, τους ευσεβείς χριστιανούς, αλλά και κάθε άλλον ενδιαφερόμενο για την ζωγραφική, αυτό επαφίεται στην ευαισθησία κάποιων κληρικών αλλά και των κοσμικών δημοτικών μας αρχόντων.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: αν ψάξετε στο διαδίκτυο, θα δείτε μια εκπομπή του “ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟΥ”αφιερωμένη στον εκλεκτό ζωγράφο-είναι ότι καλύτερο για πληρέστερη ενημέρωση, όποιου ενδιαφέρεται, για την σύγχρονη αγιογραφία: http://www.viddler.com/explore/xoirovoskos/videos/1/
